Descripción fonética y fonológica del español peninsular: consonantes
Bilabial | Labiodental | Dental | Alveolar | Palatal | Velar | Uvular | Glotal | |||||||||
Oclusiva | /p/ | /b/ | /t/ | /d/ | [ɟ] | /k/ | /ɡ/ | |||||||||
Nasal | /m/ | [ɱ] | [n̪˖] | /n/ | [nʲ] | [nˠ] | [ɴ] | |||||||||
[n̪] | /ɲ/ | |||||||||||||||
Rótica múltiple | /r/ | |||||||||||||||
Rótica simple | /ɾ/ | |||||||||||||||
Fricativa | /f/ | [f̬] | /θ̟/ | [θ̬˖] | /s/ | [s̬] | /ʝ/ | /x/ | [χ] | [h] | ||||||
[s̪] | ||||||||||||||||
Aproximante | [β̞] | [ð̞] | [ɹ] | [j] | [ɣ̞] | |||||||||||
Aproximante lateral | [l̪˖] | /l/ | [lʲ] | |||||||||||||
[l̪] | /ʎ/ |
Palatal | Labiovelar | |||
Africada | /tʃ/ | [dʒ] | ||
Aproximante | [w] |
La distribución propuesta se basa en:
Quilis, A. (1993). Tratado de fonología y fonética españolas. Gredos.
Gil, J. (2007). Fonética para profesores de español: de la teoría a la práctica. Arco/Libros.
/p/ Oclusiva bilabial sorda
/b/ Oclusiva bilabial sonora
Precedida de pausa o precedida de consonante nasal.
/t/ [t̪] Oclusiva dental sorda
/d/ [d̪] Oclusiva dental sonora
Precedida de pausa, precedida de consonante nasal /n/ o precedida de consonante lateral /l/.
[ɟ] Oclusiva palatal sonora
Precedida de pausa, precedida de consonante nasal /n/ o precedida de consonante lateral /l/.
/k/ Oclusiva velar sorda
/ɡ/ Oclusiva velar sonora
Precedida de pausa o precedida de consonante nasal.
/m/ Nasal bilabial sonora
Seguida de consonante bilabial, seguida de vocal o ante pausa.
[ɱ] Nasal labiodental sonora
Seguida de consonante labiodental.
[n̪˖] Nasal interdentalizada sonora
Seguida de consonante interdental.
[n̪] Nasal dentalizada sonora
Seguida de consonante dental.
/n/ Nasal alveolar sonora
Seguida de consonante alveolar, seguida de vocal o seguida o precedida de pausa.
[nʲ] Nasal palatalizada sonoraSeguida de consonante palatal.
/ɲ/ Nasal palatal sonora
Precedida de pausa o entre vocales.
[nˠ] Nasal velarizada sonora
Seguida de consonante velar.
[ɴ] Nasal uvular sonora
Seguida de consonante uvular.
/r/ Rótica múltiple alveolar sonora
A principio de palabra.
En posición interior de palabra entre vocales.
En posición interior de palabra precedida de /n/ o /l/.
/ɾ/ Rótica simple (percusiva) alveolar sonora
En posición interior de palabra entre vocales.
Entre una consonante oclusiva sorda o sonora o una consonante labiodental y una vocal.
/f/ Fricativa labiodental sorda
[f̬] Fricativa labiodental sonorizada
Seguida de una consonante sonora.
/θ̟/ Fricativa interdental sorda
[θ̬˖] Fricativa interdental sonorizada
Seguida de una consonante sonora.
[s̪] Fricativa dentalizada sorda
Seguida de una consonante dental.
/s/ Fricativa alveolar sorda
[s̬] Fricativa alveolar sonorizada
Seguida de consonante sonora.
/ʝ/ Fricativa palatal sonora
En todos los contextos excepto después de pausa y después consonante nasal /n/ o de consonante lateral /l/.
Aparece también en las zonas yeístas en la que no se produce la consonante lateral palatal.
/x/ Fricativa velar sorda
[χ] Fricativa uvular sorda
Ante una vocal posterior.
[h] Fricativa glotal sorda
En español peninsular se produce en las realizaciones descritas como ‘aspiradas’, propias de ciertas variantes geográficas.
[β̞] Aproximante bilabial sonora
Aparece en todos los contextos en los que no se produce la consonante oclusiva bilabial sonora.
[ð̞] Aproximante dental sonora
Aparece en todos los contextos en los que no se produce una oclusiva dental sonora.
[ɹ] Aproximante alveolar sonora
En posición de coda silábica en función del mayor o menor grado de énfasis en la pronunciación.
[j] Aproximante palatal sonora
En todos los contextos excepto después de pausa y después consonante nasal /n/ o de consonante lateral /l/.
Aparece también en las zonas yeístas en la que no se produce la consonante lateral palatal.
[ɣ̞] Aproximante velar sonora
Aparece en todos los contextos en los que no se produce una oclusiva velar sonora.
[w] Aproximante labiovelar sonora
Seguida de vocal.
[l̪˖] Lateral interdentalizada sonora
Seguida de consonante interdental.
[l̪] Lateral dentalizada sonora
Seguida de consonante dental.
/l/ Lateral alveolar sonora
[lʲ] Lateral palatalizada sonora
Seguida de consonante palatal.
/ʎ/ Lateral palatal sonora
Aparece únicamente en las variedades lleístas.
/tʃ/ Africada palatal sorda
[dʒ] Africada palatal sonora
Precedida de pausa, precedida de consonante nasal /n/ o precedida de consonante lateral /l/.
❯ La descripción fonética y fonológica del español
Descripción fonética y fonológica del español
Para la transcripción del español mediante SAMPA, véase:
Llisterri, J. y Mariño, J. B. (1993). Spanish adaptation of SAMPA and automatic phonetic transcription (Technical Report SAM-A/UPC/001/V1). ESPRIT-6819 SAM-A, Speech Technology Assessment in Multilingual Applications. http://liceu.uab.cat/~joaquim/publicacions/SAMPA_Spanish_93.pdf